Człowieczeństwo i jego źródła (1)
Druga część Dziadów Adama Mickiewicza przedstawia historię pojawiających się duchów wywoływanych w przycmentarnej kaplicy. Przeczytaj uważnie podany fragment dramatu Mickiewicza i wykonaj polecenia.
 | Dziady część II (fragment) |
Adam Mickiewicz
CHÓR
Ciemno wszędzie, głucho wszędzie,
Co to będzie, co to będzie?
GUŚLARZ
Zamknijcie drzwi od kaplicy
I stańcie dokoła truny;
Żadnej lampy, żadnej świecy,
W oknach zaświećcie całuny.
Niech księżyca jasność blada
Szczelinami tu nie wpada.
Tylko żwawo, tylko śmiało.
STARZEC
Jak kazałeś, tak się stało.
CHÓR
Ciemno wszędzie, głucho wszędzie,
Co to będzie, co to będzie?
GUŚLARZ
Czyscowe duszeczki!
W jakiejkolwiek świata stronie:
Czyli która w smole płonie,
Czyli marznie na dnie rzeki,
Czyli dla dotkliwszej kary
W surowym wszczepiona drewnie,
Gdy ją w piecu gryzą żary,
I piszczy, i płacze rzewnie;
Każda spieszcie do gromady!
Gromada niech się tu zbierze
Oto obchodzimy Dziady!
Zstępujcie w święty przybytek;
Jest jałmużna, są pacierze,
I jedzenie, i napitek.
CHÓR
Ciemno wszędzie, głucho wszędzie
Co to będzie, co to będzie?
GUŚLARZ
Padajcie mi garść kądzieli,
Zapalam ją: wy z pośpiechem,
Skoro płomyk w górę strzeli
Pędźcie go lekkim oddechem.
O tak, o tak, dalej, dalej,
Niech się na powietrzu spali.
CHÓR
Ciemno wszędzie, głucho wszędzie,
Co to będzie, co to będzie?
GUŚLARZ
Naprzód wy z lekkimi duchy,
Coście śród tego padołu
Ciemnoty i zawieruchy,
Nędzy, płaczu i mozołu
Zabłysnęli i spłonęli,
Jako ta garstka kądzieli.
Kto z was wietrznym błądzi szlakiem,
W niebieskie nie wzleciał bramy,
Tego lekkim, jasnym znakiem
Przyzywamy, zaklinamy.
CHÓR
Mówicie, komu czego braknie,
Kto z was pragnie, kto z was łaknie.
GUŚLARZ
Patrzcie, ach patrzcie do góry,
Cóż tam pod sklepieniem świeci?
Oto złocistymi pióry
Trzepioce się dwoje dzieci.
Jak listek z listkiem w powiewie,
Kręcą się pod cerkwi wierzchołkiem;
Jak gołąbek z gołąbkiem na drzewie,
Tak aniołek igra z aniołkiem.
GUŚLARZ I STARZEC
Jak listek z listkiem w powiewie,
Kręcą się pod cerkwi wierzchołkiem;
Jak gołąbek z gołąbkiem na drzewie,
Tak aniołek igra z aniołkiem.
ANIOŁEK
do jednej z wieśniaczek
Do mamy lecim , do mamy.
Cóż to, mamo, nie znasz Józia?
Ja to Józio, ja ten samy,
A to siostra moja Rózia.
My teraz w raju latamy,
Tam nam lepiej niż u mamy.
Patrz, jakie główki w promieniu,
Ubiór z jutrzenki światełka,
A na oboim ramieniu
Jak u motylków skrzydełka.
W raju wszystkiego dostatek,
Co dzień to inna zabawka:
Gdzie stąpim wypływa trawka,
Gdzie dotkniem, rozkwita kwiatek.
Lecz choć wszystkiego dostatek,
Dręczy nas nuda i trwoga.
Ach, mamo, dla twoich dziatek
Zamknięta do nieba droga!
CHÓR
Lecz choć wszystkiego dostatek,
Dręczy ich nuda i trwoga.
Ach, mamo, dla twoich dziatek
Zamknięta do nieba droga!
GUŚLARZ
Czego potrzebujesz, duszeczko,
Żeby się dostać do nieba?
Czy prosisz o chwałę Boga?
Czyli o przysmaczek słodki?
Są tu pączki, ciasta, mleczko
I owoce, i jagodki.
Czego potrzebujesz, duszeczko;
Żeby się dostać do nieba?
ANIOŁEK
Nic nam, nic nam nie potrzeba.
Zbytkiem słodyczy na ziemi
Jesteśmy nieszczęśliwemi.
Ach, ja w moim życiu całem
Nic gorzkiego nie doznałem.
Pieszczoty, łaskotki, swawole,
A co zrobię, wszystko caca.
Śpiewać, skakać, wybiec w pole,
Urwać kwiatków dla Rozalki,
Oto była moja praca,
A jej praca stroić lalki.
Przylatujemy na Dziady
Nie dla modłów i biesiady,
Niepotrzebna msza ofiarna;
Nie o pączki, mleczka, chrusty,
Prosim gorczycy dwa ziarna;
A ta usługa tak marna
Stanie za wszystkie odpusty.
Bo słuchajcie i zważcie u siebie,
Że według Bożego rozkazu;
Kto nie doznała goryczy ni razu,
Ten nie dozna słodyczy w niebie.
CHÓR
Bo słuchajmy i zważmy u siebie,
Że według Bożego rozkazu;
Kto nie doznał goryczy ni razu,
Ten nie dozna słodyczy w niebie.
Adam Mickiewicz,
Dziady część II (fragment)
 | Polecenia: |
- Opisz miejsce, w którym odbywają się dziady. Nazwij nastrój, który panuje w tej przestrzeni.
- Jakie czynności wykonuje Guślarz, zanim pojawią się duchy? Korzystając z dostępnych źródeł (np. encyklopedia internetowa), wyjaśnij symbolikę kądzieli i gorczycy.
- Streść historię Józia i Rózi. Jaki grzech popełniły dzieci?
- Do jakiego typu duchów zalicza się rodzeństwo? W jakim celu te duchy przybywają na ucztę dziadów?
- Jaka nauka moralna płynie z historii Józia i Rózi? Sformułuj ją i zapisz.
- Jaką funkcję pełnią powtórzenia słów Guślarza i dzieci?
- Wskaż w wypowiedzi Aniołka środki językowe typowe dla języka dziecka.
- Jaki charakter ma zacytowane poniżej stwierdzenie? Jak nazywamy sformułowanie o takim charakterze?
„Kto nie doznał goryczy ni razu,
Ten nie dozna słodyczy w niebie”.